Međutim, uz lavove, medvjede, palme i ostalu floru i faunu festivalskih nagrada, nedostajao je najpoznatiji kipić u historiji filma – nagrada Američke filmske akademije, Oscar. Istina, ovu prestižnu nagradu dobio je 1961. godine Dušan Vukotić, pripadnik „Zagrebačke škole crtanog filma", za svoj “Surogat“, ali u kategoriji “crtani film“. Ona glavna kategorija – najbolji strani film – nekim čudom je uporno izmicala, iako se čak šest filmova našlo među nominovanim.

“Cesta duga godinu dana“ iz 1958. godine bio je prvi jugoslovenski film nominovan za Oscara. Sniman je u magičnoj atmosferi trogirskog “Starog grada“, a govorio je o fiktivnoj državi čiji stanovnici, usprkos maćehinskom odnosu vlasti, pokušavaju izgraditi cestu koja će ih spojiti s ostatkom svijeta. “Cesta“ je stigla do Zlatnog globusa, ali ne i Oscara.

Uslijedile su šezdesete, godine u kojima se Winnetou na Plitvičkim jezerima obračunavao sa svojim protivnicima. U ovoj dekadi su se čak četiri filma našla među nominovanim. “Deveti krug“, film o holokaustu, jasenovačkom koncentracionom logoru i nacističkoj okupaciji Zagreba, za Oscara je nominovan 1961. godine. Uslijedile su dvije nominacije za kultnog beogradskog režisera, Aleksandra Sašu Petrovića – 1965. godine za ratni film “Tri“ i 1967. za “Skupljače perja“, film o životu Roma u jednom selu na sjeveru Vojvodine. Neuspjeh jugoslovenskog filma u borbi za Oscara upotpunio je Veljko Bulajić svojom “Bitkom na Neretvi“. Nije pomoglo ni što je plakat nacrtao, glavom i bradom, Pablo Picasso, ni što je jablanički gvozdeni most minirao lično Yul Brynner, ni što se protiv partizana borio niko drugi nego Orson Welles, ni što su na premijeri, pored Tita, sjedili Omar Sharif i Sophia Loren, ni što je muziku komponovao veliki Bernard Herrmann uz pomoć orkestra Londonske filharmonije. Nije pomoglo čak ni to što je Bata Živojinović svima pokazao Titovo naređenje: “Prozor noćas mora pasti“. Prozor je “pao“, ali ne i Oscar.

Punih 15 godina je jugoslovenska kinematografija čekala na novu nominaciju, iako su kroz filmska platna “defilovali“ pravi filmski klasici. “Majstor i Margarita“, “Sutjeska“ - u kojoj je Richard Burton glumio Josipa Broza Tita, “Okupacija u 26 slika“, “Poseban tretman“, “Walter brani Sarajevo“, “Ko to tamo peva“, “Maratonci trče počasni krug“... Stara, oronula kuća u centru Beograda, u kojoj je sniman ovaj posljednji od nabrojanih filmova, i danas čuva uspomenu na zlatne godine jugoslovenske kinematografije.

„Veoma je impresivan broj i očuvanost lokacija na kojima su se snimali kultni jugoslovenski filmovi, a u isto vrijeme su rijetki turisti koji su zabilježili svoju posjetu tim lokacijama. Svakako, na popularnost lokacija uticala je svjetska slava svih tih filmskih i televizijskih ostvarenja, kao što je to slučaj sa Game of Thrones i Dubrovnikom. Međutim, Zagreb, Sarajevo i Beograd, kao najproduktivniji centri koji su iznjedrili talentovane filmske radnike još uvijek čuvaju brojna mjesta koja su inspirisala scenariste, režisere i glumce tada, a koja inspirišu njihove posjetioce i dan danas. Neka od njih su poznata široj javnosti, kao npr. čuveni pogled na Sarajevo uz „Sehen Sie diese Stadt“, ali su mnoga skrivena od pogleda i poznata samo lokalnim zaljubljenicima i čuvarima filmske baštine na ovim prostorima.“- izjavila je za sarajevo.travel Anita Barjaktaravić, koordinatorica putovanja kompanije Red Africa Travel.

Daljim putovanjem cestom dugom 50 godina otkrivamo da za Oscara nije nominovan ni Emir Kusturica sa svojim prvijencem “Sjećaš li se Doli Bel“, ali je ovim kultnim filmom najavio jednu sasvim novu eru Ju filma – svoju eru. Ta era i njegov stil su svojevrsna oaza u odnosu na čestu ratnu tematiku kojom se bavila većina jugoslovenskih filmskih radnika. To je prepoznala i američka filmska akademija, pa mu je već za njegov sljedeći film, “Otac na službenom putu“, uručila... nominaciju. I samo to. To Kusturici nije smetalo da napravi još mnogo kultnih filmova i “pobere“ doslovno sve svjetske filmske nagrade. Njih vjerovatno i danas čuva u svom filmskom naselju, pravoj oazi posvećenoj filmskom stvaralaštvu, “Kustendorf“, koji se nalazi na granici Srbije i Bosne, i veoma ilustrativno pokazuje njegov “granični“ identitet.

Prošle su osamdesete, prošle su ratne devedesete. Nominacije nije bilo na horizontu. I onda... kad se niko nije nadao, na pragu novog milenijuma, John Travolta i Sharon Stone izgovaraju ime za koje ni u BiH ni u ostalim državama bivše Jugoslavije skoro niko nije čuo: Danis Tanović! Ljudi su s nevjericom i ushićenjem gledali kako markantni Bosanac suvereno uzima zlatni kipić, dok izgovara kultnu rečenicu: „This is for my country, for Bosnia, thank you“.

Jugoslovenska trka za Oscarom počela je filmom simboličnog naziva “Godinu dana duga cesta“, a završila se nekoliko desetljeća poslije, filmom još simboličnijeg naziva – “Ničija zemlja“. Država kroz koju su prošli brojni osvajači, od Turaka do Austro-Ugara, tokom svoje burne historije bila je “svačija“. Da bi dobila Oscara, morala je, izgleda, postati “ničija“. Zanimljiva činjenica je da film „Ničija zemlja“ uopće nije snimljen na teritoriji BiH, ali je zato mnogo lokacija koje, kako ističu iz Red Africa Travel, kriju priču vrijednu Oscara.