Sprva je to bila skromna bogomolja sa drvenom munarom, koja se zvala Atik (stara) džamija, a predaja kaže da je preimenovana tokom finalnog pohoda sultana Mehmeda II Osvajača (El-Fatiha) na Bosansko kraljevstvo.
Dar Isa-bega Ishakovića
Nakon što je obišao sarajevsku čaršiju sultan je u pratnji Isa-bega Ishakovića posjetio mahalu u kojoj se nalazila Atik džamija. Kada su došli do pred vrata džamije Isa-beg je Mehmedu II poklonio džamiju i od tog vremena se džamija zove Careva.
I mahala u kojoj se džamija nalazi dobi ime Mahala Careve džamije. U toj mahali izgrađena je rezidencija osmanskog namjesnika, onaj Dvor, iliti Saraj, po kojem samo Sarajevo dobi ime.
Isa-beg Ishaković dao je i da se kraj džamije izgradi hamam (javno kupatilo), te kamena ćuprija (most), koja je povezala rezidencijalnu, lijevu obalu Miljacke sa desnom, gdje je izgrađena sarajevska čaršija, središte zanatstva i trgovine.
Prilikom napada, kojeg je na Sarajevo 1480. izvršila vojska mađarskog kralja Matije Korvina, predvođena srpskim despotom Vukom Grgurevićem, džamija je teško oštećena.
Temeljita rekonstrukcija izvršena je 1565. godine, za vladavine sultana Sulejmana Veličanstvenog, kada je džamija dobila današnji izgled. Predaja kaže da su džamiju, prostranu potkupolnu građevinu sa osmougaonom munarom, gradili učenici čuvenog dvorskog arhitekte – mimara Sinana.
U haremu (dvorištu) džamije nalazi se dobro očuvano mezarje (groblje), na kojem su stoljećima sahranjivani sarajevski uglednici. Tu je turbe (mauzolej) šejha Ibrahima Bistrigije, mezari (grobovi) bosanskog mule Muhameda-Emina, muhafiza Abdulah-paše...
Posljednje počivalište osnivača Sarajeva
Najveću pažnju, ipak, privlači jedan veliki i visoki nišan (nadgrobni spomenik) bez natpisa, znakovito postavljen tačno iza džamijskog mihraba (dio gdje tokom namaza, okrenut prema Meki, stoji imam), a za kojeg se smatra da označava posljednje počivalište osnivača Sarajeva – Isa-beg Ishakovića.
Careva džamija znatno je stradala u proteklom ratu, a upravo nedavno je završena sveobuhvatna obnova ovog arhitektonskog bisera.
Nastupajući muslimanski sveti mjesec ramazan Careva džamija tako dočekuje u punom sjaju, a ukoliko vrijeme bude lijepo namazi će biti klanjani u blistavo bijelom džamijskom haremu.
U zadnjoj trećini ramazana se u Carevoj džamiji tradicionalno klanjaju i noćni namazi, a ove godine su planirani i prigodni programi između teravih i noćnih namaza.
Kako se posebna pažnja posvećuje radu sa mladima, u džamiji će i ove godine biti organizirani brojni omladinski iftari i zanimljiva predavanja.
Poseban program bit će upriličen za 27. noć Ramazana, kada će nakon cjelovečernjeg ibadeta (molitve) biti podijeljeno 1500 sehura (obrok prije početka posta).
Stoga, ukoliko želite da na pravi način osjetite ramazan u Sarajevu, preporučujemo vam da neizostavno posjetite najstariju sarajevsku džamiju.
