Iako su prvi audio snimci sevdalinki načinjeni početkom 20. stoljeća, sevdah kao muzičko-poetski žanr postojao je mnogo ranije i neraskidivo je vezan uz tradicionalnu pjesmu – sevdalinku, koja je, pretpostavlja se, jedan od svojih vrhunaca dosegla još u 16. stoljeću.
Sevdah je povezan sa dolaskom Osmanlija, osnivanjem prvih gradskih naselja – mahala, u kojima su građene kuće sa odvojenim muškim (selamluk) i ženskim odajama (haremluk), opasane visokim zidovima, kako bi se odvojio javni od privatnog života.
U tom ozračju odvojenosti nastajale su čeznutljive ljubavne pjesme, a najčešće su ih pjevale djevojke svojim voljenima.
Crna žuč
Riječ „sevdah“ korijen ima u arapskoj riječi „sawda“, što bi u indirektnom prijevodu značilo - „crna žuč“, koju su još stari Grci smatrali tečnošću u organizmu koja uzrokuje melanholično raspoloženje. Tako je i sevdah u ovim krajevima postao sinonim za stanje svijesti - tihu patnju i užitak u vlastitoj ljubavnoj boli. Reći nekome kako je: „Pao u sevdah“, znači da je taj dospio u stanje čeznutljivosti i sjete.
Sevdalinka u javni prostor ulazi sa pojavom gradskih kafana, gdje se sevdah pjevao uz pratnju saza – žičanog instrumenta porijeklom iz Irana (vrsta veće tambure). Pjevač i svirač – sazlija, odjeven u tradicionalnu nošnju, sjedio bi na prednjem dijelu sećije (kauča) na kojoj bi se nalazili i ostali gosti. Pjevao bi i „kucao“ u saz, a sijelo (druženje) bi nekada potrajalo i do sabaha (zore).
Dolaskom Austro-Ugara dolazi i do promjena u svim aspektima života u Bosni i Hercegovini, pa tako i u tradicionalnoj muzici - sevdah se okreće ka harmonici i u žanru se pojavljuju mnoge stilske novine.
Sve do kraja Drugog svjetskog rata kafane su bile glavna mjesta gdje su izvođene sevdalinke. U Sarajevu je takvih kafana bilo blizu 70, a u onim najpoznatijim, poput Volge, Šadrvana ili Olimpije, nastupale su ondašnje najveće muzičke zvijezde - Boro Janjić i Sofka Nikolić.
Završetkom rata sevdah se iz kafane „seli“ na radio. Već četiri dana nakon oslobođenja Sarajeva, 10. aprila 1945. sa radom počinje Radio Sarajevo, što označava i početak „zlatnog doba sevdaha“. U prvim poratnim godinama nastupalo se uživo u programu, pa su tako čuveni pjevač Zaim Imamović i harmonikaš Ismet Alajbegović Šerbo često znali prespavati u radijskom studiju, kako ne bi propustili nastup u jutarnjem programu.
Art kuća sevdaha
Ekipi radijskih sevdalija ubrzo su se pridružili i Nada Mamula, Himzo Polovina, te tamburaš Jozo Penava. Kasnije će muzički zanat na Radiju „ispeći“ i velikani sevdaha, poput Safeta Isovića, Mehe Puzića, Bebe Selimović, Zore Dubljević, Zehre Deović...
Krajem sedamdesetih godina prošlog stoljeća dolazi do postepenog „pada“ interesa za tradicionalnu muziku, što je uzrokovano pojavom diskografskih kuća i novih muzičkih trendova.
Ipak, sevdah nije potonuo u zaborav. Prije dvadesetak godina pojavila se nova generacija muzičara, koja je sevdah otvorila prema utjecajima drugih muzičkih žanrova i tradicija. Najpoznatiji predstavnici nove sevdah scene su: „Mostar Sevdah Reunion“, Damir Imamović, Amira Medunjanin, Božo Vrečo, Jusuf Brkić, Zanin Berbić...
Od 2008. na Baščaršiji djeluje i Art kuća sevdaha (Halači 5), gdje se može pogledati stalna postavka o sevdalinci i majstorima sevdaha (svakim danom od 10 do 18 sati). Ugostiteljski objekat u sklopu Art kuće sevdaha otvoren je od 9 do 23 sata, a srijedom (od 19 sati) i petkom (od 20 sati) u tom prostoru mogu se poslušati i koncerti sevdaha.
