Sevdah u Sarajevu

Prvi audio snimci sevdaha načinjeni su početkom 20. stoljeća. Ipak, sevdah kao muzičko-poetski žanr postojao je mnogo ranije i neraskidivo je vezan uz tradicionalnu pjesmu – sevdalinku, koja je, vjeruje se, vrhunac dosegla u 16. stoljeću.

03.11.2014.

Sevdah je povezan i sa dolaskom Osmanlija, osnivanjem prvih gradskih naselja – mahala, u kojima su građene kuće sa odvojenim muškim i ženskim odajama, opasane visokim zidovima, kako bi se odvojio privatni od javnog života. U tom ozračju odvojenosti nastajale su čeznutljive ljubavne pjesme, a najčešće su ih pjevale djevojke svojim voljenima.

Crna žuč


Riječ „sevdalinka“ korijen ima u arapskoj riječi „sevda“, što bi u direktnom prijevodu značilo - „crna žuč“, koju su još stari Grci smatrali tečnošću u organizmu koja uzrokuje melanholično raspoloženje. Tako je i sevdah u ovim krajevima postao sinonim za tihu patnju i užitak u vlastitoj ljubavnoj boli.

Sevdalinka u javni prostor ulazi sa pojavom gradskih kafana, u kojima se sevdah pjevao uz pratnju saza – žičanog instrumenta porijeklom iz Irana (vrsta veće tambure). Pjevač i svirač – sazlija, odjeven u tradicionalnu nošnju sa nezaobilaznim crvenim fesom na glavi, sjedio bi na prednjem dijelu sećije (kauča) na kojoj bi se nalazili i ostali gosti. Pjevao bi i „kucao“ u saz, a sijelo (druženje) bi nekada potrajalo i do sabaha (zore).

Dolaskom Austro-Ugara dolazi i do promjena u svim aspektima života u Bosni i Hercegovini, pa tako i u tradicionalnoj muzici - sevdah se okreće ka harmonici i u žanru se pojavljuju mnoge stilske novine.

Sve do kraja Drugog svjetskog rata kafane su bile glavna mjesta gdje su izvođene sevdalinke. U Sarajevu je takvih kafana bilo blizu 70, a u onim najpoznatijim, poput Volge, Šadrvana ili Olimpije, nastupale su ondašnje najveće muzičke zvijezde - Boro Janjić i Sofka Nikolić.

Zlatno doba sevdaha

   
Završetkom rata sevdah se iz kafane „seli“ na radio. Već četiri dana nakon oslobođenja Sarajeva, 10. aprila 1945. sa radom počinje Radio Sarajevo, što označava i početak „zlatnog doba sevdaha“. U prvim poratnim godinama nastupalo se uživo u programu, pa su tako čuveni pjevač Zaim Imamović i harmonikaš Ismet Alajbegović Šerbo često znali prespavati u radijskom studiju, ispod klavira, kako ne bi propustili nastup u jutarnjem programu.

Ekipi radijskih sevdalija ubrzo su se pridružili i Nada Mamula, Himzo Polovina, te tamburaš Jozo Penava. Kasnije će muzički zanat na Radiju „ispeći“ i velikani sevdaha, poput Safeta Isovića, Mehe Puzića, Bebe Selimović, Zore Dubljević, Zehre Deović...

Krajem sedamdesetih godina prošlog stoljeća dolazi do postepenog „pada“ interesa za tradicionalnu muziku, što je uzrokovano pojavom diskografskih kuća i novih muzičkih trendova.
Ipak, sevdah nije potonuo u zaborav. Prije desetak godina pojavila se  nova generacija muzičara, koja je sevdah otvorila prema utjecajima drugih muzičkih žanrova i tradicija.

Najpoznatiji predstavnici nove sevdah scene su, svakako, Damir Imamović i Amira Medunjanin.

Također, 2008. godine na Baščaršiji je otvorena i Art kuća sevdaha (Halači 5),  gdje se može pogledati stalna postavka o sevdalinci i majstorima sevdaha. Art kuća sevdaha otvorena je svakim danom (osim ponedjeljka) od 10 do 18 sati.