Grandiozna građevina na adresi Obala Kulina bana 9, u kojoj se nalazi Narodno pozorište Sarajevo, sagrađena je 1897. u stilu neorenesanse sa elementima klasicizma. Arhitekta Karl Paržik je kompoziciju objekta i detalje kreirao po uzoru na zgradu Pozorišta u Pragu.
Društveni dom
To zdanje je Austrougarska uprava u BiH podigla da bude Društveni dom, mjesto okupljanja i zabave onovremene gospode, sa Gospodskim i Tehničkim klubom, te dvoranom sa preko 400 sjedećih mjesta.
Objekat je svečano otvoren 2. januara 1899. godine, predstavom Medeja, austrijskog dramatičara Franza Grillparzera, u izvedbi Hrvatskog narodnog kazališta iz Zagreba.
A sama institucija Narodno pozorište Sarajevo osnovana je gotovo 20 godina kasnije, za vladavine Kraljevine SHS, 17. novembra 1919. godine.
Kuriozitet je da prva predstava Narodnog pozorišta Sarajevo nije odigrana u Sarajevu, već u hotelu Bristol u Tuzli, u novembru 1920. godine, jer su u to doba izvođeni radovi na proširenju zgrade NPS. Upravo tada je izgrađen i ulaz na sjevernoj strani, koji danas funkcioniše kao glavni ulaz u Pozorište, onaj sa Trga Susan Sontag.
Obnovljena zgrada Pozorišta otvorena je u novembru 1921. godine predstavom Protekcija, čuvenog srbijanskog dramskog pisca Branislava Nušića, tada načelnika Umjetničkog odsjeka Ministarstva prosvjete Kraljevine SHS, koji će kasnije biti i jedan od direktora Narodnog pozorišta Sarajevo.
Do iza Drugog svjetskog rata NPS djeluje isključivo kao dramski teatar, da bi 1946. godine bili formirani ansambli Opere i Baleta.
Dana 9. novembra 1946. godine je održana premijera opere Prodana nevjesta, češkog kompozitora Bedricha Smetane, dok je praizvedbom Žetve, hrvatskog kompozitora Borisa Papandopula, 25. maja 1950. godine započela historija Sarajevskog baleta.
Pavarotti i De Niro
Na daskama NPS izvođene su predstave Petera Brooka, Giorgija Strehlera, Roberta Wilsona, a publika je u ovoj umjetničkoj kući imala priliku gledati i nastupe Luciana Pavarottija, Josea Carrerasa, Zubina Mehte... Posljednjih godina je trg ispred pozorišta mjesto crvenog tepiha Sarajevo Film Festivala, kojim su prošle neke od najvećih filmskih zvijezdi, kao što su: Robert de Niro, Angelina Jolie, Brad Pitt, Kevin Spacey, Jeremy Irons, John Malkovich...
Narodno pozorište Sarajevo do danas je predstavilo više od hiljadu dramskih premijera, stotine opernih i baletnih projekata, a njegovi su ansambli, uz brojna gostovanja u svijetu, ovjenčani značajnim nagradama, među kojima su i najveća priznanja Grada Sarajeva – tri Šestoaprilske nagrade.
A povijesna zgrada NPS je 12. septembra 2007. godine upisana na listu zaštićenih nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine.
